گعده به معنای دور هم جمع شدن است. مهمانی یا محفل دوره‌ای. این واژه از دهه ۱۳۷۰ و با روی کار آمدن اصلاح طلبان در ایران به ادبیات سیاسی راه یافت و به تدریج در میان گروه‌های سیاسی و نیز روزنامه‌های اصلاح طلب متداول شد.
شاید شما نیز واژه گعده را شنیده باشید اما معنی آن را به طور دقیق متوجه نشده باشید، در ادامه به طور دقیق به بررسی و ریشه واژه گعده می‌پردازیم.
معنی گعده چیست؟
گعده (گــَـ دِ ): همان واژه‌ی عربیِ قعده است به معنی جلسه، ولی به لهجه‌ی عراقی.
معنی: بیشتر برای دورهمی‌های دوستانه به کار می‌رود. طلبه‌هایی که از حوزه‌ی نجف برگشتند این اصطلاح را با خود به جمع‌های حوزوی ایران آوردند و بعد از انقلاب و مرجعیت یافتن سیاسیِ روحانیون در جمع‌های غیرحوزوی هم رایج شده است.
گعده در اصل قعده و واژه ای عربی است که به معنای نشستن، دوره گرفتن و دور هم نشستن است. در فرهنگ عربی به دور هم نشستن و گپ زدن، قعده، می گویند. این واژه در فارسی نیز مخصوصا توسط روحانیون و کهن سالان استفاده می شود. گعده معمولاً توسط گروه همسالان صورت می گیرد.
در فرهنگ عربی (مخر مناطقی همچون عراق، مصر و خلیج فارس) گعده گرفتن در قهوه خانه ها (در عربی مقهی) بسیار رایج است.
گرچه در عربی فصیح، حرف‌های گ چ پ ژ وجود ندارند اما در لهجه‌های عربی می‌توان این حروف را پیدا کرد. در عربی خوزستانی و عراقی، حرف ک تبدیل می‌شود به چ و حرف ق به گ. در عربی شامی (سوریه و لبنان) حرف ج تبدیل شده به ژ و در عربی مصری و حجازی و یمنی حرف ج تبدیل شده به گ.
کاربرد واژه گعده
اگر روزی در ایران، روشنفکران و نویسندگان در کافه نادری می‌نشستند و گپ می‌زدند، در عراق، مصر، اردن و سایر بلاد عربی نیز، قهوه‌خانه‌ها و منازل به کانون شب‌نشینی‌ها و گپ زدن‌های عوام و خواص بدل شده بود. حتی برخی از پژوهشگران، بخشی از موفقیت سید جمال‌الدین اسدآبادی را مدیون حضور مستمرش در گعده‌های شبانه قهوه‌خانه‌های مصر و ترویج دیدگاه‌هایش از این طریق می‌دانند. گعده‌های روحانیون و علمای حوزه علمیه نجف (این دیرپاترین حوزه شیعی) هم تاریخ مفصلی دارد.
روزگاری در این شهر، حتی دروس خارج نیز حالت گعده داشته است. آنگونه که حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسین خمینی (نوه امام خمینی)، از گفته‌های پیشکسوتان خود به یاد می‌آورد. زمانی دور در نجف به دلیل کم‌شمار بودن طلاب، دروس خارج حوزه که عالی‌ترین سطح تحصیلات حوزوی است. در قالب گعده‌های استاد با شاگردانش برگزار می‌شده. و تا چند ساعت هم به طول می‌انجامیده است. استاد و شاگردان، چای می‌خورده‌اند و گپ می‌زده‌اند. و مباحثه خود را تا چند ساعت ادامه می‌داده‌اند.
گعده‌های بومی
با پیدایش حوزه قم در اواخر سلطنت احمد‌شاه قاجار به دست دانش‌آموختگان حوزه نجف، رسم و رسوم نجف هم به قم سرایت کرد. و گعده‌ها بومی شد. قمی‌ها که بر خلاف نجفی‌ها اجتماعی‌تر بودند. و به مساله تبلیغ اهمیت ویژه‌ای می‌دادند. از گعده‌ها به عنوان ابزاری برای تبلیغ باورهای خود نیز بهره می‌جستند. خاصیت هر گعده‌ای مثل همه شب‌نشینی‌ها این است. که موضوع خاصی ندارد. از هر دری سخنی می‌رود و حرف، حرف می‌آورد.
مرحوم آیت‌الله سیداحمد زنجانی از علمای مشهور حوزه قم در دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی و پدر آیت‌الله العظمی سیدموسی شبیری زنجانی هم در نخستین سال‌های تأسیس حوزه قم کتابی نوشت که نامش، مهم‌ترین ویژگی گعده بود: «الکلام یجرّ الکلام» یعنی حرف، حرف می‌آورد.
کتابی که در آن از هر دری سخنی رانده شده است؛ از تاریخ، داستان، فقه، سیاست، دین و… علمای بزرگ هم به تناسب مقام و موقعیت خویش، گعده‌های مهمی داشته و دارند. که در آن می‌توانند مسائل فقهی و اصولی را با شاگردان و نزدیکان به بحث بگذارند. و به نتیجه‌ای برسند. البته گاهی در این گعده‌ها حرف‌های خودمانی‌تری هم مطرح می‌شود. و در چند دهه اخیر هم که فضای حوزه‌های علمیه سیاسی‌تر شده است، حرف‌های سیاسی هم رد و بدل می‌شود.
گردآوری توسط مجله آرادل
تنظیم و نگارش : مدیر
آیا با معنی واژه گعده و کاربرد آشنایی دارید؟
منبع
