مروری بر فیلم سینمایی روز واقعه به کارگردانی شهرام اسدی

اشاره

مطلب پیش رو، درباره فیلم روز واقعه; برگزیده هیات داوران جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۳ است، که خانم ط. بیات، یکی از خوانندگان مجله برایمان فرستاده است. نویسنده محترم، تنها از زاویه اثباتی به فیلم نگریسته و از بیان نقاط ضعفی که اصلاح آنها می تواند در کارهای آینده فیلمساز مفید افتد، اجتناب نموده است، با وجود این، به دو علت نسبت به درج آن اقدام نموده ایم:

۱- انعکاس دیدگاههای خوانندگان برای تعاطی افکار.

۲- پاس داشت آثار سینمایی مذهبی.

با این امید که کارگردان فیلم، این راه برگزیده را شجاعانه ادامه دهند و از این نکته غفلت نکنند که جاودانگی هنر به پیوند آن با معنویت است و فیلمهای مذهبی تنها آثاری هستند که قادرند بین سینما و مسجد آشتی برقرار کنند. «واحد فرهنگی مجله »

کارگردان: شهرام اسدی، بر اساس فیلمنامه ای از بهرام بیضایی، چهره پردازی عبدالله اسکندری، با بازی علیرضا شجاع نوری، زهرا مستوفی، عزت الله انتظامی، جمشید مشایخی، محمد علی کشاورز، مهدی فتحی و … تهیه شده در هدایت فیلم.

خلاصه داستان:

واقعه از نهم محرم آغاز می شود: «عبدالله » جوان نصرانی تازه مسلمان به خواستگاری «راحله » دختر یکی از اشراف حجاز می رود. پس از ۳۷ بار جواب منفی شنیدن، سرانجام پاسخ مثبت می گیرد. مراسم عروسی آن دو برپا می شود. در شور و شادی مجلس، خبر درگیری نظامی بین سپاه کوفه و امام حسین علیه السلام پخش می شود. عده ای عقیده دارند امام حسین برای رسیدن به لافت خروج کرده و برای مجلس دنیا به سوی کوفه می رود. نومسلمان دچار شک می شود از سروش غیبی می شنود که «آیا کسی هست مرا یاری کند»؟ به یاد رؤیای پیشین می افتد رؤیایی که در آن، خودش، اسود آهنگر و دو تن دیگر را به یاری خوانده اند. عبدالله شتابان به سراغ اسود آهنگر می رود اما او زودتر بار سفر بسته، به کربلا رفته است.

مسیر حجاز تا کوفه را عبدالله گام به گام با خاطره ها و سخنانی که از امام حسین علیه السلام در یاد مردمان باقی مانده طی می کند تا به مرکز واقعه می رسد. او حقیقت را می یابد و آن گاه، به سوی راحله باز می گردد. همه حجت او بر مسلمانی، حسین است و چهره اسلام و معنای عشق را در حسین می بیند، (از پیکر جدا بر فراز نیزه ها).

روز واقعه، فیلمی خوش ساخت و جذاب است.

زیبایی تصاویر، چهره پردازی شخصیتها و فضاهای انتخاب شده مناسب، چیزی از ارزش باطن و معنویت فیلم کم نمی کند. متن زیبا، منسجم و یکدست فیلمنامه در کنار موسیقی همگام و همپای با متن و بازی قوی و توانمند شخصیتها، تماشاچی را در حال و هوای فیلم قرار می دهد و احساس همدردی و توجه او را برمی انگیزد.

طراحی لباس و چهره بسیار عالی است و علاوه بر شخصیتهای اصلی، بر روی ساماندهی لشکرها و عموم افراد به دقت کار شده است.

با دیدن این فیلم هر هنردوست صاحبدلی از این که سینمای انقلاب اسلامی در پیوند با ارزشهای الهی و مذهبی گام بلندی برداشته احساس شادمانی و غرور می کند. اگرچه قصه قصه عبدالله است و او یک شخصیت فرعی است و از زاویه ای کوچک به واقعه کربلا نقب می زند، اما ساختن این قبیل فیلمها و شخصیت پردازیها دست فیلمسازان ما را در آفرینش شاهکارهای بزرگ دینی و اعتقادی، توانا و نیرومند می سازد. سینمایی که سابقه صدها سیاه مشق را درباره عاشورا آزموده می تواند فیلمی از عاشورا بسازد که اگر نه همه حق مطلب که بخشی از آن را ادا کند. و از این تراژدی بزرگ تاریخ بشری اثری جاویدان و پابرجا بسازد. شاید جهان اسلام رمز سوز و گداز، و عشق شیعه به حسین و ارتباط آن با اصول گرایی اسلامی را درک کند.

ناشناخته بودن پیامبر اسلام و اهل بیت عصمت و طهارت ع

چهره پیامبر اسلام و اهل بیت عصمت و طهارت نه فقط برای غیر مسلمانان که برای مسلمانان هم ناشناخته است. شیعه و سنی هیچ یک حق علی علیه السلام را درنیافتند. زینب و زهراعلیهما السلام را نشناختند. حسن علیه السلام، گمنام رفت. امام سجادعلیه السلام بی نام و نشانترین عارف و زاهد و عابد جهان است. امام باقرعلیه السلام گمنامترین دانشمند و عالم و… .

آری، براستی در زندگی سراسر رنج، حبس، شکنجه و شهادت پیشوایان معصوم حقیقتی را می یابیم و آن این که حقیقت چنان که عبدالله، نصرانی تازه مسلمان دریافته همواره در زنجیر است و خونین و دم فروبسته.

فیلمساز در این اثر بخوبی خود را کنترل کرده و اجازه نمی دهد فیلم در وادی برانگیختن شور و احساسات تماشاچی گام بردارد; که این بسته به نوع مخاطب فیلم تاثیر متفاوتی دارد. اگر فیلم برای مخاطب خارجی ساخته شده که در عین پرهیز از صحنه های کشتار، فلسفه و علت وجود قیام عاشورا را به زبانی قابل فهم و منطقی (نه احساسی) تشریح می کند و در این زمینه موفق است.

بیشتر بخوانید : معرفی دو کتاب صوتی ارزشمند مناسب ماه محرم

حزن و پایداری

فیلمساز پاسخ خود به غربیها را به عبدالله نصرانی با مقایسه خلقیات امام حسین علیه السلام با عیسی علیه السلام (شفقت حضرت با اسرای مسیحی) انجام می دهد و شهادت او را با مصلوب شدن عیسی مقایسه می کند و شاید برای همین است که زیاد به مرکز فاجعه نزدیک نمی شود چنان که برای مخاطب شیعه این صحنه کم دارد و تماشاچی به انفجار احساساتی که انتظارش را دارد نمی رسد و در حالت حزن و پایداری باقی می ماند.

نقاط قوت در فیلمنامه بسیار است. از شخصیت عبدالله گرفته تا اشراف و بزرگان مصلحت طلب قوم، از عشق پاک عبدالله و راحله. از تعصب جاهلی در خصوص تفاخر به مذهب پدران که رنگ و بوی اسلامی گرفته، از حرمت خونریزی در ماه حرام، از دیرباوری، سستی و کفر و نفاق مردمی که هنوز چهره علی را به خاطر داشتند و از حسین پرسیدند: – آیا تو کافری؟

در پیشگویی قبایل بدوی ظهور دو خورشید رو به روی هم در صحنه عاشورا و به صلیب کشیده شدن مسیح در نینوا.

خلاصه فیلمنامه روز واقعه :

اسود آهنگر گفت: «عشق نه مقصد حرکت که مرکب حرکت است » و او این را از قول امام حسین بیان می کرد. می گفت که: «عشق، گداختن است و نابودشدن » و عبدالله از عشق خویش گذشت وبه قصد عشقی بزرگتر حرکت کرد. او گفت: «تمام حجت من بر مسلمانی، حسین بن علی است.» و چون در مجلس از ناکسان شنید که حسین به مجلس دنیا می رود شک در خانه دلش لانه کرد. او پا جای پای سردار عاشورا نهاد. شتربانی از او نقل کرد که فرموده: «هنوز ظلم بسیار است.» یک منزل جلوتر، بیابان نشینی نقل کرد که فرموده: «چگونه سنگی بر بتهای مرده بیندازم در حالی که بتهای زنده بر زمینند.» و در آخرین منزل تا کربلا، بزرگ قبیله صحرانشین از او نقل کرد:

«ندیدم سری به سرداری مگر بسیار سرها به زیر پای او. آنان که دستار بر سر نهاده اند سر از مردم جدا می کنند… زرفروشان زور و تزویر قرآن را به سود خود تفسیر می کنند و انبانشان را از انباشتن پایانی نیست… .»

عبدالله رفت و هرم و وحشت کویر را احساس کرد. تشنگی و گرما را لمس کرد. و به چشم خویش دید که از زمین خون جاری شد و در آسمان دو خورشید درخشید. و سرهای بزرگان بر فراز نیزه ها به حرکت درآمد.

او عشق و گداختن و اسلام حسین و جانبازان حاضر در میدان را دید: چون بازگشت، راحله از او پرسید: «حقیقت را چگونه یافتی؟! »

– «من حقیقت را در زنجیر دیدم. حقیقت را پاره پاره بر خاک دیدم. من حقیقت را بر سر نیزه دیدم… .»

وقتی چهره های باوقار و سکوت سنگین تماشاچیانی را که از سالن خارج می شوند و نم بارانی که بر کویر خشک دلها باریده است می بینی درمی یابی که فیلم در ارائه پیام خویش موفق است. روز واقعه فیلمی است که در خاطره ها خواهد ماند.

گردآوری توسط مجله آرادل
تنظیم و نگارش : مدیر
مروری بر فیلم سینمایی روز واقعه به کارگردانی شهرام اسدی
منبع